DEMOCRACY NDI WOYERA-BOMA

Harold W. Percival

GAWO I

WOPANDA WACHIFUKWA NDI ANTHU

Mitundu yonse ya maboma a anthu yayesedwa padziko lapansi lino, kupatulapo—demokrase yeniyeni.

Anthu amalola kulamuliridwa ndi wolamulira kapena olamulira monga mafumu, olemekezeka, olamulira, mpaka pamene akuona kuti n’koyenera “kulola anthu kulamulira,” podziwa kuti anthu amene amati ndi anthu sangalamulire kapena ayi. Ndiye ali ndi demokalase, m'dzina lokha.

Kusiyana pakati pa maboma amitundu ina ndi ulamuliro wademokalase weniweni ndiko kuti olamulira m’maboma ena amalamulira anthu ndipo iwo eniwo amalamulidwa ndi zofuna zawo zakunja kapena mphamvu zankhanza; pomwe, kuti akhale ndi demokalase yeniyeni, ovota omwe amasankha nthumwi kuchokera pakati pawo kuti azilamulira ayenera kudzilamulira okha ndi mphamvu yozindikira yolondola ndi kulingalira kuchokera mkati. Ndiye okhawo ovota adzadziwa zokwanira kuti asankhe ndi kusankha oimira omwe ali oyenerera ndi chidziwitso cha chilungamo, kuti azilamulira mokomera anthu onse. Choncho m’kupita kwa nthaŵi zotukuka zimayesayesa kulola anthu kulamulira. Koma anthu ambiri, ngakhale kuti amafunitsitsa “ufulu” wawo, nthaŵi zonse amakana kulingalira kapena kulola ufulu kwa ena, ndipo amakana kutenga maudindo amene angawapatse ufulu. Anthu akhala akufuna ufulu ndi ubwino popanda maudindo. Kudzikonda kwawo kumawachititsa khungu kuti asaone ufulu wa ena ndikuwapangitsa kukhala ovutitsidwa ndi onyenga. Munthawi yakuyesera kwa demokalase anthu anzeru ndi okonda mphamvu anyenga anthu powalonjeza zomwe sakanatha kupereka kapena sakanachita. A demagogue angawonekere. Poona mwayi wake panthawi yamavuto, wofuna kukhala wolamulira wankhanza amakopa anthu osamvera malamulo komanso osasankhana. Ndiwo munda wachonde umene wosokoneza amafesamo mbewu zake zosakhutira, zowawa ndi zaudani. Iwo amatchera khutu ndi kuwomba m'manja kwa demagogue wofuulayo. Iye amadzichitira yekha mkwiyo. Amagwedeza mutu wake ndi nkhonya yake ndikupangitsa mpweya kunjenjemera ndi chifundo chake kwa osauka omwe akuvutika kwa nthawi yayitali ndi anthu ozunzidwa. Iye amavomereza ndi kufotokoza zokhumba zawo. Iye amakwiya ndi mkwiyo wolungama chifukwa cha kupanda chilungamo kwankhanza kumene owalemba ntchito ndi mabwana awo ankhanza ndi ouma mtima m’boma akuwachitira. Amajambula zithunzi zokopa ndi kulongosola zimene adzawachitira akadzawapulumutsa ku mavuto ndi ukapolo umene alimo.

Ngati atawauza zimene akufuna kuchita mpaka atamuika pampando, anganene kuti: “Anzanga! Anansi! ndi Anthu a Dziko! Chifukwa cha inu nokha ndi dziko lathu lokondedwa, ndikulonjeza kuti ndidzakupatsani zomwe mukufuna. (Ndidzayanjana nawe ndi kusangalatsa ziweto zako ndi kupsompsona ana ako.) Ndine Bwenzi lako! Ndipo ndidzachita zonse kuti ndikupindulitseni ndi kukhala dalitso kwa inu; ndipo chomwe ukuyenera kuchita kuti ulandire madalitsowa ndikusankha ine choncho ndipatseni ulamuliro ndi mphamvu kuti ndikupezereni izi.”

Koma akanenanso zimene akufuna kuchita, akanati: “Koma ndikakhala ndi ulamuliro ndi mphamvu pa inu, chifuniro changa chidzakhala chilamulo chanu. Kenako ndidzakukakamiza kuchita ndi kukukakamiza kukhala chomwe ndikufuna kuti uchite ndi kukhala.

Zoonadi anthu samvetsa zimene wopindula wawo wolemekezeka ndi wodziika yekha wowombola amaganiza; amangomva zimene akunena. XNUMX. Kodi sadadzilonjeza kuti adzawamasula kukuwachitira ndi kuwachitira zomwe akudziwa kuti ayenera kudzichitira okha? Iwo anamusankha iye. Ndipo kotero izo zimapita-ponyoza demokalase, demokalase yodzipangitsa kukhulupirira.

Mtetezi wawo ndi wowombola amakhala wopondereza wawo. Amawatsitsa ndikuwachepetsa kukhala opempha zabwino zake, kapena amawatsekera kapena kuwapha. Wolamulira wankhanza wina akuwuka. Wolamulira wankhanza akugonjetsa kapena kukhala wolamulira mwankhanza, mpaka olamulira ankhanza ndi anthu abwerera ku nkhanza kapena kuyiwala.